ستون‌های اصلی مشاور حقوقی شرکت ها
مشاور حقوقی شرکت ها بودن، دیگر یک نقش واکنشی و محدود به راهروهای دادگاه نیست. در دنیای پیچیده کسب‌وکار امروز، شرکت‌ها به دنبال مشاورانی هستند که نه تنها از زیان جلوگیری کنند، بلکه ارزش‌آفرین باشند. اما چگونه می‌توان از یک کارشناس حقوقی به یک مشاور تراز اول تبدیل شد؟ بسیاری از فارغ‌التحصیلان حقوق با این ذهنیت وارد بازار کار می‌شوند که دانش تئوریک به‌تنهایی کافیست، اما به‌سرعت متوجه می‌شوند که مدیران عامل و کارفرمایان، «راه‌حل عملیاتی» می‌خواهند، نه تحلیل تئوریک.
در این پادکست تخصصی، میزبان دو تن از اساتید برجسته حقوق کسب‌وکار، دکتر فرهاد بیات و دکتر جواد معتمدی هستیم. آن‌ها نقشه راه جامعی را ترسیم می‌کنند که چگونه یک حقوقدان می‌تواند به یک مشاور حقوقی حرفه ای و غیرقابل جایگزین برای شرکت‌ها تبدیل شود. این گفتگو، فراتر از تئوری‌های دانشگاهی، به قلب چالش‌های واقعی بنگاه‌های اقتصادی می‌پردازد.
مطالب مرتبط:
پادکست “ترک کار و راه های اثبات آن“
پادکست “چالش‌های حقوقی استارت‌آپ‌ها“
پادکست “چگونه اساسنامه تنظیم کنیم؟ راهنمای کاربردی برای شرکت‌های سهامی خاص“
بازار کار و شبکه‌سازی: تبدیل شدن به مشاور حقوقی حرفه ای
قبل از ورود به مهارت‌های فنی، دو مانع ذهنی بزرگ وجود دارد که بسیاری از حقوقدانان با آن دست به گریبان‌اند: تصور اشباع بودن بازار و اتکا به “پارتی” برای کسب موقعیت شغلی.
آیا بازار کار حقوقی واقعاً اشباع شده است؟
یکی از نگرانی‌های رایج دانشجویان و فارغ‌التحصیلان حقوق، اشباع بازار کار است. دکتر معتمدی در این پادکست، این گمانه را به چالش می‌کشد. ایشان معتقدند که فرهنگ سازمانی در ایران در حال تغییر است؛ شرکت‌ها دریافته‌اند که هزینه پیشگیری (استفاده از مشاور قبل از عقد قرارداد) بسیار کمتر از هزینه درمان (مراجعه به وکیل پس از بروز اختلاف و سرگردانی در دادگاه‌ها) است. این تغییر نگرش، یک ظرفیت فوق‌العاده برای کارشناسان حقوقی ایجاد کرده است. دکتر بیات نیز تأکید می‌کند که بسیاری از شرکت‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که امور قراردادی سنگین (مانند پیمانکاری) دارند، لزوماً به دنبال “وکیل” نیستند، بلکه به یک “کارشناس حقوقی” مسلط نیاز دارند که بتواند با بودجه‌ای معقول، نیازهای آن‌ها را پوشش دهد. این خلأ آن‌قدر جدی است که گاهی حتی مهندسان، امور قراردادها را در شرکت‌ها مدیریت می‌کنند.
تفاوت “ارتباطات” و “پارتی‌بازی” در موفقیت شغلی
“برای گرفتن کار خوب باید باند و پارتی داشت.” دکتر معتمدی این ذهنیت را “مسموم‌کننده” می‌داند. اما تفاوت ظریفی میان این دو وجود دارد. روابط لازم است، چرا که “تا شما را نبینند، چطور می‌خواهند به شما کار بسپارند؟” پارتی‌بازی زمانی رخ می‌دهد که شایستگی وجود ندارد، اما ارتباطات هست. اما اگر شایستگی و سواد باشد، این “نشان دادن خود” یا شبکه‌سازی، عین حرفه‌ای‌گری است.
دکتر بیات شبکه‌سازی را حتی در سطحی عمیق‌تر بررسی می‌کند: یک مشاور حقوقی حرفه ای نباید در همه زمینه‌ها متخصص باشد. او باید یک تخصص اصلی و مهارت‌های جانبی داشته باشد. یکی از این مهارت‌ها، داشتن شبکه ارتباطی با سایر مشاوران خبره است. مسائل حقوقی پیچیده‌اند و یک مشاور خوب، خود نیز باید مشورت بگیرد تا برداشت‌های خود را “به معرض نقد” بگذارد. این شبکه‌سازی، احتمال اشتباه در مشاوره‌ای که ممکن است میلیاردها تومان هزینه اجرایی برای شرکت داشته باشد را به حداقل می‌رساند.
ستون‌های اصلی مشاور حقوقی شرکت ها
چگونه یک مشاور، ارزش افزوده واقعی برای یک شرکت ایجاد می‌کند؟ سخنرانان این پادکست، چهار مؤلفه حیاتی را برمی‌شمارند که یک مشاور عالی را از یک مشاور متوسط متمایز می‌کند.
به‌روز بودن: چگونه از زیان‌های میلیاردی (مانند پرونده سنوات) جلوگیری کنیم؟
مهم‌ترین مؤلفه، «به‌روز بودن» است. دکتر بیات با ذکر یک مثال تکان‌دهنده از تغییرات قانونی در حوزه «سنوات» این ضرورت را آشکار می‌سازد. تصور کنید ندانستن یک رأی جدید دیوان عدالت اداری، ناگهان ۵۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان هزینه پیش‌بینی‌نشده بابت تسویه سنوات کارگران بر دوش شرکت بگذارد.
در این پادکست، دکتر بیات به تفصیل توضیح می‌دهد که چگونه رأی سال ۱۳۹۸ دیوان در خصوص “علی‌الحساب” تلقی شدن سنوات گذشته، بنگاه‌های اقتصادی را با چالشی عظیم مواجه کرد و چگونه این رأی مجدداً اصلاح شد. ندانستن همین یک نکته و مشاوره بر اساس رویه منسوخ، می‌تواند به ورشکستگی یک کسب‌وکار منجر شود. اما در حوزه‌هایی مانند مالیات، کار و تأمین اجتماعی که “مرجع تر و تمیزی” ندارند، چگونه باید به‌روز ماند؟ دکتر معتمدی راهکارهای عملی مانند اشتراک روزنامه رسمی، مطالعه کتب کاربردی و شرکت در دوره‌های آموزشی مؤثر را بررسی می‌کند.
جامع‌الاطرافی: چرا تخصص در مالیات به‌تنهایی کافی نیست؟
مؤلفه دوم، «جامع الاطراف بودن» است. یک مشاور خوب نمی‌تواند بگوید “من متخصص مالیات هستم و از حقوق کار یا تأمین اجتماعی اطلاعی ندارم.” این حوزه‌ها، به‌ویژه در شرکت‌ها، به شدت “در هم تنیده‌اند”.
دکتر معتمدی به ضعف سیستم دانشگاهی اشاره می‌کند که این دید جامع را به دانشجویان نمی‌آموزد. در نتیجه، مدیرعامل از اینکه حقوقدانش تفاوت‌های بیمه‌ای یک قرارداد “خرید دستگاه” (۷ درصد) با “ساخت دستگاه” (۱۶.۶۷ درصد) را نمی‌داند، شگفت‌زده می‌شود؛ تفاوتی که در یک پروژه بزرگ می‌تواند تا ۲ میلیارد تومان بار مالی داشته باشد. یک مشاور حقوقی شرکت ها باید بتواند ابعاد مختلف یک تصمیم را ببیند و حتی با مفاهیم پایه‌ای مانند ترازنامه آشنا باشد.
ارائه راه‌حل ابتکاری: فراتر از متن قانون (فوت کوزه‌گری)
این ویژگی، مشاور خوب را از مشاور عالی تفکیک می‌کند. کارفرما تعریف نظری قانون را نمی‌خواهد؛ او می‌پرسد: “من الان با این مشکل مواجهم، راه‌حل چیست؟” دکتر معتمدی این را “ابتکار عمل” یا “فوت کوزه‌گری” می‌نامد.
در این پادکست، دکتر بیات دو مثال عملی و شگفت‌انگیز از راه‌حل‌های ابتکاری ارائه می‌دهد: ۱. بن‌بست انحلال شرکت: چگونه سهامداران ۵۱ درصدی که به دلیل نیاز به ۳ نفر برای تشکیل مجمع، در مقابل هیئت مدیره خائن گیر افتاده بودند، با یک راهکار خلاقانه (استفاده از چک و توقیف سهام از طریق اجرای ثبت) توانستند شرکت را نجات دهند. ۲. اجتناب مالیاتی ۴۰ میلیونی: چگونه در یک شرکت مسئولیت محدود، به‌جای “انتقال سهم” (که ۴۰ میلیون تومان مالیات داشت)، با استفاده از مکانیسم “کاهش و افزایش سرمایه” (که کاملاً قانونی است)، همان نتیجه بدون پرداخت مالیات اضافه حاصل شد. این تفاوت “اجتناب مالیاتی” (Tax Avoidance) با “فرار مالیاتی” (Tax Evasion) است.
آشنایی با معافیت‌ها: مشاور به مثابه خالق ارزش
یک مشاور حرفه‌ای فقط جلوی ضرر را نمی‌گیرد، بلکه به شرکت در کسب سود و استفاده از مزایا کمک می‌کند. دکتر بیات این مؤلفه را بسیار کلیدی می‌داند. کارفرما انتظار دارد مشاورش از تسهیلات، معافیت‌ها و امتیازات فعالیت در مناطق آزاد، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و حتی مشاغل خانگی مطلع باشد و راهکارهای استفاده از آن‌ها را ارائه دهد.
مهارت‌های نرم و اخلاق حرفه‌ای یک مشاور
دانش فنی به‌تنهایی کافی نیست. مجموعه‌ای از مهارت‌های جانبی و ویژگی‌های اخلاقی، اعتماد کارفرما را جلب می‌کند.
“حلال‌خوری” و وجدان کاری به چه معناست؟
یکی از نکات جالب مطرح‌شده، تأکید بر “حلال‌خوری” یا وجدان کاری است. شرکت باید احساس کند که در ازای پولی که پرداخت می‌کند، ارزشی واقعی دریافت می‌کند. مشاور باید مبتکر باشد، راهکار جلوی پای شرکت بگذارد و منفعل عمل نکند. این وجدان کاری، ضامن تداوم همکاری است.
فن بیان: ترجمه زبان حقوقی برای مدیرعامل
داشتن “فن بیان خوب” حیاتی است. حقوقدانان اغلب از اصطلاحاتی مانند “اسقاط کافه خیارات”، “ضمان درک” یا “خیار تبعض صفقه” استفاده می‌کنند که برای مدیرعامل یک شرکت تولیدی یا بازرگانی، کاملاً نامأنوس است. مشاور حرفه‌ای باید بتواند مفاهیم پیچیده حقوقی را به زبان ساده، قابل فهم و عملیاتی برای مدیر توضیح دهد.
تواضع و سخاوت علمی
موفقیت، نباید درِ یادگیری را ببندد. مشاور خوب متواضع است و گارد خود را نسبت به یادگیری نمی‌بندد. علاوه بر این، سخاوت علمی دارد و دانش خود را به اشتراک می‌گذارد. این اشتراک‌گذاری، نه تنها به تقویت دانش خود فرد کمک می‌کند، بلکه با قرار گرفتن در معرض نقد، نواقص احتمالی آن را نیز آشکار می‌سازد.
این پادکست برای چه کسانی مفید است؟
این پادکست یک راهنمای عملی برای وکلا و مشاوران حقوقی است که می‌خواهند از سطح یک کارشناس فراتر رفته و به شریکی استراتژیک برای کسب‌وکارها تبدیل شوند. همچنین برای دانشجویان و کارآموزان حقوقی که به دنبال درک درستی از نیازهای واقعی بازار کار شرکت‌ها هستند، بسیار مفید خواهد بود. کارشناسان حقوقی شاغل در سازمان‌ها نیز با شنیدن این گفتگو می‌توانند مهارت‌های خود را برای ارتقا به سمت‌های مدیریتی توسعه دهند و در نهایت، این پادکست برای مدیران عاملی که می‌خواهند بدانند از مشاور حقوقی خود چه انتظاراتی باید داشته باشند، شنیدنی است.
